مدرسه پریزادمدرسه پریزاد ، از مدارس قدیم مشهد بود. ۱ - محل احداث مدرسهدر ضلع غربی بیوت بالاسر حرم مطهّر امام رضا علیه‌السلام، جنب مسجد گوهرشاد و روبروی مدرسه دو در واقع است. بنای آن در ۸۲۳ پایان یافته است. ۲ - بانی مدرسهبانی و واقف آن پریزاد خانم، ندیمه گوهرشادآغا ، همسر شاهرخ تیموری بوده است. پریزادخانم از نوادگان ربیع بن خَیْثَم معروف به خواجه ربیع (متوفی ۶۱ یا ۶۳) و همسر میرزا میرک حسینی، متولی مزار خواجه ربیع، بود. پریزاد طبق وقفنامه‌ای مفصل که نسخه اصل آن در اداره اوقاف خراسان موجود است، تولیت این مدرسه و موقوفات بسیار آن را که برای مستمری ماهانه طلاّ ب و دیگر هزینه‌ها منظور داشته بود، به همسرش تفویض کرد. ۳ - مدرسان و طلابدر منابع نامی از مدرّسان و طلاّ ب مدرسه نیامده است، اما از علاقه و ارادت قلبی واقف به اهل بیت علیهم‌السلام چنین برمی‌آید که مدرّسان و طلاّ ب شیعه در آن‌جا به بحث و فحص اشتغال داشته‌اند. ۴ - شمار طلابشمار طلاّ ب به بیست و گاهی سی تن می‌رسیده که همگی از محل موقوفات مدرسه دارای مسکن و معاش بوده‌اند و چنان‌که از متن وقفنامه برمی‌آید، جز اولاد ذکور واقف، فقط طلاّ بِ زائر فقیر حق داشته‌اند که برای سه ماه در مدرسه اقامت گزینند. بنابر کتیبه موجود، مدرسه پریزاد در ۱۰۹۱ در زمان شاه سلیمان صفوی (متوفی ۱۱۰۵) به فرمان نجفقلی خان، بیگلربیگی قندهار، و به اهتمام آقامحمدباقربیگ و میرزاشکرالله، بازسازی شد. برسردرِ مدرسه کتیبه‌ای حاوی احادیثی در فضیلت علم و عالمان به خط ثلث بر زمینه کاشی معرّق به چشم می‌خورد [۱]
محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، ج۲، ص۵۴۲ ـ۵۴۳، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۱ـ۱۳۰۳، چاپ تیمور برهان لیمودهی، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش.
[۲]
محمدهاشم خراسانی، منتخب التواریخ، ص ۶۶۸، تهران.
۵ - سال مرمتدر ۱۳۴۶ ش اداره اوقاف به مرمت مدرسه پریزاد همت گماشت، اما در ماجرای تخریب بازار و توسعه اطراف حرم در ۱۳۵۴ ش، این مدرسه به صورت ویرانه‌ای درآمد. [۳]
سیدعلی خامنه‌ای، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیّه مشهد، ج۱، ص۱۲۶، مشهد ۱۳۶۵ ش.
در ۱۳۶۳ ش آستان قدس رضوی بازسازی آن را با همان شکل نخستین آغاز کرد و در ۱۳۶۸ ش به پایان برد. ۶ - ساختمان مدرسهمدرسه پریزاد از نوع مدارس چهار ایوانی عهد تیموریان، و دارای ۲۲ حجره در دو طبقه برای سکونت طلاّ ب است. سطح دیوارها و لچکی ایوان‌ها و غرفه‌ها با کاشی معرّق و گچبری‌های نفیس تزیین شده است. کتیبه‌هایی به خط ثلث و کوفی، دربردارنده احادیث معصومین علیهم‌السلام، از دیگر تزیینات آن است که اگرچه در سطح وسیعی بازسازی شده‌اند، اما از طرح و نمای نخستین بنا حکایت دارند. ۷ - فهرست منابع(۱) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، مطلع الشمس، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۱ـ۱۳۰۳، چاپ تیمور برهان لیمودهی، چاپ افست تهران ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش. (۲) سیدعلی خامنه‌ای، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیّه مشهد، مشهد ۱۳۶۵ ش. (۳) محمدهاشم خراسانی، منتخب التواریخ، تهران ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «مدرسه پریزاد»، شماره۲۷۴۲. |